top of page
posterA3τελικο super-2.png

13. Πλατεία 'Γερμανικών': Πρόνοια, Νίκη, Τσιπουράδικα

«Η Πρόνοια»

Η τοπική υπηρεσία του Εθνικού Οργανισμού Πρόνοιας, μετεξέλιξη της «Βασιλικής Πρόνοιας» (1955-1970), τελούσε υπό την εποπτεία του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας, με σκοπό την κοινωνική φροντίδα και την παροχή εκπαίδευσης και δεξιοτήτων στα παιδιά και τους εφήβους της περιοχής. Στο πλαίσιο αυτό, λειτουργούσαν, μέχρι το 1998, τμήματα αθλητισμού, χειροτεχνίας, εκμάθησης γραφομηχανής και Η/Υ, Βιβλιοθήκη κ.λπ. Το 1998 ο Εθνικός Οργανισμός Πρόνοιας, το Πατριωτικό Ίδρυμα Κοινωνικής Πρόνοιας και Αντίληψης (ΠΙΚΠΑ) και το "Κέντρο Βρεφών Η ΜΗΤΕΡΑ" καταργήθηκαν ως αυτοτελή νομικά πρόσωπα και συγχωνεύθηκαν με τον Εθνικό Οργανισμό Κοινωνικής Φροντίδας (ΕΟΚΦ). Σήμερα στο κτήριο της πρώην Πρόνοιας λειτουργεί το δημοτικό Κέντρο Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών (ΚΔΑΠ).

Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία κάτοικοι της Νέας Ιωνίας αφηγούνται τις ποικίλες δραστηριότητες που λάμβαναν χώρα στο πάρκο της Πρόνοιας και στους δρόμους γύρω από αυτό, ενθυμούμενοι κυρίως το ποδόσφαιρο που συνήθιζαν να παίζουν εκεί και την αγαπημένη τους ομάδα, τη ΝΙΚΗ, δηλώνοντας χαρακτηριστικά: «Η δική μας Ακαδημία ποδοσφαίρου ήταν εδώ, το ‘60 και το ’70. Αυτή η πλατεία έβγαλε πάνω από δέκα καλούς ποδοσφαιριστές!».

Η «χρυσή» δεκαετία του ‘60 της Νίκης Βόλου

NIKH.jpg

 [...] Είναι η 14η Μαΐου 1961 και η Νίκη δίνει το πιο κρίσιμο παιχνίδι της ιστορίας της. Παίζει εκτός έδρας με τον Ολυμπιακό Κοζάνης και έστω και με ισοπαλία ανέρχεται Α’ Εθνική Κατηγορία.
Από τη Δευτέρα όλη η πόλη, όλος ο κόσμος ζει τους ρυθμούς της Κυριακής, του μεγάλου αγώνα με τον Ολυμπιακό Κοζάνης. Από τα χαράματα της Κυριακής η πόλη άδειασε. Τρεις χιλιάδες φίλαθλοι με επικεφαλής τον αείμνηστο νομάρχη Μαγνησίας Γεώργιο Παπαδάκο και τον αλησμόνητο δήμαρχο Νέας Ιωνίας Βόλου Γεώργιο Μπαλή ακολούθησαν με πούλμαν την ομάδα. Ο ενθουσιασμός μεγάλος. Η πίστη για την άνοδο μία και μοναδική.

Ήταν ένα δυνατό και σκληρό παιχνίδι. Οι Κοζανίτες έπαιζαν άγρια και αντιαθλητικά. Και όχι μόνο αυτό, αλλά προηγήθηκαν στο σκορ με 1-0. Παγώσαμε, τέτοια εξέλιξη δεν την περιμέναμε. Ευτυχώς μετά μισή ώρα έγινε η μεγάλη φάση για την ομάδα μας: Ο Δημήτρης Κοκκινάκης κάνει μια έξυπνη σέντρα από δεξιά και ο τεχνίτης Νίκος Τζίνης, αφού την κοντρολάρει πλασάρει τον τερματοφύλακα και κάνει το 1-1 στο σκορ.


Αυτό που θέλαμε… Σείστηκε το γήπεδο από τις ζητωκραυγές. Ο κόσμος να παραληρεί. Ο πρόεδρος της Νίκης Γιάννης Αμοιρόγλου να χειροκροτεί και να αγκαλιάζει τους παίκτες. Ο γενικός αρχηγός Παντελής Μαγουλάς να δακρύζει από χαρά και συγκίνηση.


Έληξε ο αγώνας 1-1. Η Νίκη Βόλου στα «σαλόνια της Α’ Εθνικής Κατηγορίας. Οι έντεκα λεβέντες, τα έντεκα παλικάρια, που «πάτησαν» μέσα στην έδρα του τον Ολυμπιακό Κοζάνης και ανέβασαν τη Νίκη Βόλου στην Α’ Εθνική Κατηγορία Ποδοσφαίρου το έτος 1961 , κατέβηκαν με την εξής σύνθεση: Μιτζηλαίος Στέλιος τερματοφύλακας , Τσιμπερίδης Γιώργος δεξιός μπακ, Μαρσουβανίδης Κώστας αριστερός μπακ, Μανιατάκης Τάσος και Ζαντέρογλου Χρήστος στο κέντρο άμυνας, Καραηλιού Γιώργος και Κολοβός Δημοσθένης κέντρο στον άξονα, Κοκκινάκης Δημήτρης δεξιός εξτρέμ, Τζίνης Νίκος αριστερός εξτρέμ, Λαλές Δημήτρης επιθετικός τροφοδότης, Καλιοντζής Λευτέρης φουνταριστός φορ.

Οι παραπάνω ποδοσφαιριστές «άνοιξαν» την πόρτα για να περάσει η Νίκη στα «σαλόνια» της Α΄ Εθνικής Κατηγορίας . Οι μισοί δεν ζουν σήμερα. Ανέβηκαν στον «Επάνω Κόσμο» και συνεχίζουν να παίζουν μπάλα στη Νίκη, που έστησαν εκεί επάνω ο Παντελής Μαγουλάς με τον Νίκο Γκαμέτη. Οι υπόλοιποι κυκλοφορούν ανάμεσά μας θαλεροί και ακμαίοι, για να θυμίζουν στιγμές θριάμβου και δόξας, που έζησαν.»

                (Απόσπασμα από αφιέρωμα του Βασίλειου Παλαμηδά, εφ. Η Θεσσαλία, 20.08.2018)

Ο πολιτισμός των γεύσεων

Ο πολιτισμός των γεύσεων που έφεραν οι Μικρασιάτες στον Βόλο αποτελεί ένα σημαντικό τμήμα της πολιτιστικής κληρονομιάς το οποίο κληροδότησαν στη Μαγνησία. Τα πρώτα παραδοσιακά μικρασιατικά τσιπουράδικα εμφανίστηκαν κυρίως στη σημερινή Νέα Ιωνία, από τους πρόσφυγες της Μικρασίας που εγκαταστάθηκαν στον Βόλο και δούλευαν στη θάλασσα και στο λιμάνι. Το μεσημέρι, μετά τη δουλειά, μαζεύονταν στα καφενεδάκια του λιμανιού και στα στενά της Νέας Ιωνίας και έπιναν το τσιπουράκι τους, που το συνόδευαν με θαλασσινούς μεζέδες ή λιαστή ρέγγα, σερβιρισμένους σε λαδόκολλα ή μικρά πιατάκια. Αυτή η παράδοση, στην αρχή με επιφυλακτικότητα αλλά στη συνέχεια με μεγάλη θέρμη, μεταφέρθηκε στην περιοχή του Βόλου και σήμερα έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της γαστρονομίας του Βόλου και της Νέας Ιωνίας.

 

Ο πολιτισμός του τσίπουρου στη Νέα Ιωνία και τον Βόλο. Η συνεισφορά των Μικρασιατών της Νέας Ιωνίας. Ημερολόγιο 2022, Μαγνήτων Κιβωτός, εκδ. Ιδιόμελον, σ. 13-14

 

Οι πρώτες καταγεγραμμένες προσπάθειες για τη δημιουργία τσιπουράδικων στη Νέα Ιωνία συνδέθηκαν με το σκέτο «ξεροσφύρι» στις «δαχτυλήθρες» (τσιπουροπότηρα) στα σπίτια, στις ταβέρνες και στους καφενέδες, όπου απολάμβαναν το τσίπουρο οι Μικρασιάτες πρόσφυγες γύρω στο 1941 [στους καφενέδες και πιο πριν, τη δεκαετία του 1920 ήδη, όπως έχω δει σε αρχεία που έχω μελετήσει]. Έτσι, από τους καφενέδες που σέρβιραν καφέ τα πρωινά, το μεσημέρι τσίπουρο και το βράδυ, όπου ορισμένοι σέρβιραν μαγειρευτά φαγητά και κρασί, προέκυψαν στην πορεία τα τσιπουράδικα.

            Τα πρώτα ιστορικά τσιπουράδικα της Νέας Ιωνίας , μεταξύ άλλων, ήταν των: Γ. Βαλαχή, Δ. Αλμπάνη {«Πεύκος», Δημοκρατίας με Κρήτης), Φ. Φάτση, Ν. Ασημή («Ουζερί ο Νικόλας, Κρήτης με Μαιάνδρου), Γ. Καλαφατάκη («Ο Παρασκευάς», Μαγνησίας, δίπλα στο κινηματοθέατρο «Λυρικόν»), Στ. Παρασκευά-Φάτση («Αγγλία»;), Π. Κομνηνού («Ο καπετάνιος», Χρ. Λούλη με Βολίδη), Β. Παρασκευά (Αναπαύσεως 50), Κ. Καρακατσάνη (Δορυλαίου με Πανόρμου).

 

Ο πολιτισμός του τσίπουρου στη Νέα Ιωνία και τον Βόλο. Η συνεισφορά των Μικρασιατών της Νέας Ιωνίας. Ημερολόγιο 2022, Μαγνήτων Κιβωτός, εκδ. Ιδιόμελον, σ. 37-39

 

Οι μεζέδες

     

Χταπόδι ξυδάτο                                           καβούρια                    μαριδάκι

χταπόδι στιφάδο                                          αχιβάδες                    σαλάχι βραστό

χταπόδι μαγειρευτό με πράσο                       γυαλιστερές                σκορδαλιά

ψητή σουπιά με το μελάνι                             μύδια αχνιστά             παλαμίδα παστή

ψιλή καραβίδα με μανεστράκι                       κολιτσάνοι                   παστουρμάς-αυγάπαλαμίδα γούνα                                                                    τσιτσίραβλα            γαλέος σκορδαλιά

                                                    

 

 

 

Το yeni raki συνοδευόμενο από τους γκιουζλεμέδες, τα θαλασσινά, τα διάφορα κεμπάπ, τα πιλάφια με τα συκωτάκια, τις σταφίδες, τα κουκουνάρια, όλα βοηθούσαν να ανεβαίνει το κέφι και να ελαφραίνει η ατμόσφαιρα. Στο τέλος ήρθαν τα μπακλαβαδάκια, τα εκμέκ κανταΐφια, τα σερμπέτια, συνοδευόμενα από τους ναργιλέδες και τους μερακλίδικους καφέδες με κάρδαμο, βρασμένους μέσα στα μπακιρένια σκεύη. Κυριολεκτικά ανατολίτικος παράδεισος.

Θωμάς Κοροβίνης, Μια πόλη στη λογοτεχνία: Σμύρνη, Μεταίχμιο 2005, σ. 486

 

«Κι όταν πέσει η νύχτα, στο ‘Φαρδύ’ και στα πολυάριθμα καφενεία του συνοικισμού, με τη βοήθεια του ούζου και του τσίπουρου οι πρόσφυγες ‘θα κοινωνήσουν τους καημούς και τα μεράκια τους, για να ξαλαφρώσει η καρδιά από τον σεβντά του ξεριζωμού. Τα χέρια σηκώνονται ψηλά κι αρχίζει ο χορός που ‘ναι όλο λεβεντιά και ασικλήκι’».      

                                                     

Άθως Τριγκώνης, Η Νέα Ιωνία του 1933

bottom of page